25 Nisan 2011 Pazartesi

Pir Sultan ABDAL Kimdir?

HAYATI (16. Yüzyıl)
16’ncı yüzyılda yaşadı. Hakkında fazla bilgi yok. Asıl adı Haydar. Sivas'ın Yıldızeli ilçesi Banaz köyündendir.

16’ncı yüzyılın ikinci yarısında Sivas çevresinde boy gösteren Alevi-Bektaşi kökenli ve İran yanlısı mezhep olaylarına karıştı. Sivas Beylerbeyi Deli Hızır Paşa, Pir Sultan’ı astırdı. Ölümünün, 1547-1551 ya da 1587-1590 arasındaki bir tarih olduğu sanılıyor.

ESERLERİ
Çeşitli araştırmalarda 6 ayrı Pir Sultan kimliğine değinilir. Sırasıyla, Çorum yöresinden olup bir süre Ankara’da Hasan Dede tekkesinde kalan Pir Sultan’ım Haydar, aruzla şiirler yazan Pir Sultan, Divriği yöresinde yetişen ve asıl adı Halil İbrahim olan Pir Sultan Abdal, 18’inci yüzyılın ikinci yarısı ile 19’uncu yüzyılın başında yaşamış olan Abdal Pir Sultan, 16’ncı yüzyıl sonu ile 17’nci yüzyıl başında yaşayan ve Pir Sultan’ın asılmasıyla ilgili deyişleri söyleyen Pir Sultan Abdal.

Son olarak menkıbeleşmiş yaşamıyla tanınan, Hızır Paşa’nın astığı kabul edilen 16’ncı yüzyıl şairi Banazlı Pir Sultan Abdal. Halk edebiyatı araştırmacıları, gerçek Pir Sultan Abdal olarak Banazlıyı kabul eder. Pir Sultan Abdal, Alevi gelenekleri ve tarikat içinde yetişti. Hata-i (Şah İsmail) , Kul Hüseyin ve Kul Himmet’ten etkilendi.

Şiirlerinde duru ve yalın bir Türkçe kullandı. Ana konuları, aşk, tasavvuf ve kavgadır. Tekke ve tasavvufun kalıplarını aşıp geniş bir halk kesimine seslenebildi. Medrese öğrenimi görmediği için, diğer bazı halk şairlerinin tersine, Divan Edebiyatı’ndan hiç etkilemedi. Saaddin Nüzhet Ergun, Abdülbaki Gölpınarlı, Pertev Naili Boratav, Cevdet Kudret, Cahit Öztelli, Sabahattin Eyuboğlu, Mehmet Fuad, Ohan Ural, Mehmet Bayrak ve Erol Toy’un Pir Sultan Abdal araştırma ve kitapları var.

pir sultan abdal 
 Pir Sultan Abdal, 16. yüzyılda yaşamış Türk halk şairi, ozan. 
Asıl adı Haydar’dır. Yaşamının büyük bölümü Sivas’ın Yıldızeli ilçesinin Çırçır Bucağına bağlı Banaz köyünde geçti. Ölümünün, 1547-1551 ya da 1587-1590 arasındaki bir tarih olduğu sanılıyor. 16. yüzyılda Osmanlı’da baş gösteren bir çok ayaklanmayı desteklemiş, sosyal harekeketlenmeler ile ilgili fikirlerini şiirlerine yansıtmıştır. Bazı tarihçiler şiirlerinde geçen “Şah” kelimesinin İran Şahı’nı değil Anadolu Bektaşi Postnişinini temsil ettiği belirtirler. Pir Sultan, ağır idari uygulamalar altında ezildiğini düşündüğü Türk Toplumunun yeni bir yönetime de ihtiyaç duyduğunu çoğu kez şiirlerinde dile getirmiştir. Bu nedenle dönemin Sivas Valisi Hızır Paşa tarafından pek sevilmemiş, eskiden dost olan bu iki insan arasındaki ilişki zamanla husumete dönerek, Pir Sultan Abdal’ın Hızır Paşa tarafından idam edilmesiyle sonuçlanmıştır. Klasik Anadolu Aleviliğinin ruhunu eserlerinde işleyen Pir Sultan Abdal, 16. yüzyıl Türk edebiyatının en önemli şairlerindendir. Bugün yazmış olduğu sözler bir çok sanatçı tarafından hala şarkı ve türkülerle icraa edilmektedir.
Yetişme Koşulları
Pir Sultan Abdal, halk arasında Yedi Ulular olarak bilinen Yedi Ulu Ozan’dan biridir. Alevi gelenekleri ile dergâh ortamında yetişti. Hak Muhammed Ali izinde yürüdü. Ana konuları, deyişler, nefesler, Hakk sevgisi, Ehl-i Beyt sevgisi, duazimam, ilahi aşk, tasavvuf ve sosyal uyarı niteliğindedir. Dolayısıyla bir derviş olarak toplumu irşat (İlmiyle ve aklıyla toplumu bilgilendirmiştir) etmiştir. Tekke ve tasavvufun kalıplarını aşıp geniş bir halk kesimine seslenebildi. Medrese öğrenimini Erdebil’de görmesine rağmen, diğer bazı halk şairlerinin tersine, Divan Edebiyatı’ndan hiç etkilenmedi.
pir sultan abdal



Hakkında yapılan araştırma ve çalışmalar
Sadeddin Nüzhet Ergun, Pir Sultan Abdal (1929)
Abdülbaki Gölpınarlı ve Pertev Naili Boratav, Pir Sultan Abdal (1943)
Ali Balım, Pir Sultan Abdal, Hayatı ve Şiirleri (1957)
Cevdet Kudret, Halk Şiirinde Üç Büyükler II: Pir Sultan Abdal (1965)
Erol Toy, Pir Sultan Abdal adlı tiyatro oyunu (1969)
Cahit Öztelli, Pir Sultan Abdal – Bütün Şiirleri (1971)
Memet Fuat, Pir Sultan (1977)
Sabahattin Eyüboğlu, Pir Sultan Abdal (1977)
Asım Bezirci, Pir Sultan – Yaşamı, Kişiliği, Sanatı, Etkisi, Bütün Şiirleri (1986)
Mehmet Bayrak, Pir Sultan Abdal (1986)
Muzaffer Uyguner, Pir Sultan Abdal – Yaşamı, Sanatı, Şiirlerinden Seçmeler (1989)
Orhan Ural, Pir Sultan Abdal (1990)
Battal Pehlivan, Pir Sultan Abdal (1993)
Zeki Büyüktanır, Pir Sultan Abdal Destanı (1994)
Memet Fuat, Pîr Sultan Abdal Yaşamı Sanatçı Kişiliği Yapıtları (2001)
Esat Korkmaz, Pir Sultan Abdal – Üçüncü Ölmem Bu Hain (2005)
Ali Haydar Avcı, Osmanlı Gizli Tarihinde Pir Sultan Abdal ve Bütün Deyişleri (2006)
Ali Haydar Avcı, Bize de Banaz’da Pir Sultan Derler
Öner Yağcı, Pir Sultan Abdal – Yaşamı ve Bütün Şiirleri
Haydar Kaya, Pir Sultan Abdal – Yaşamı, Sanatı, Yapıtları
Aytekin Özen, Susmayan Nefes – Pir Sultan Abdal adlı tiyatro oyunu (2007-2008) (2008-2009 sezonunda sahnelenmeye devam etmektedir)
İbrahim Aslanoğlu, Pir Sultan Abdallar
Ahmet Özdemir, Pir Sultan Abdal (2008)
Ayrıca, opera sanatçısı ve halk müziği araştırmacısı ve icracısı Ruhi Su, Pir Sultan’ın eserlerinden bazılarını bir albümde toplayarak yorumlamıştır.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder